ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟ

Είναι απολύτως φανερό ότι στην εποχή μας, όπου το κακόγουστο κυριαρχεί, η τέχνη δεν έχει θέση γιατί ναρκοθετεί την ύπαρξη του άχρηστου και του περιττού, δηλαδή την ύπαρξη της σημερινής κοινωνίας. Δεν είναι λοιπόν τυχαία η επιβολή του μεταμοντέρνου που δεν είναι τίποτε άλλο από την αναπαλαίωση γνωστών μορφών και την παραγωγή έργων που κινούνται στα πλαίσια του αντίγραφου. Μεταμοντέρνο βέβαια είναι και η αναπαραγωγή του πρόσφατα μοντέρνου! Με δύο κουβέντες, κάθε συνθέτης που το έργο του παραπέμπει στον Μπραμς , τον Μάλερ, τον Σοστακόβιτς τον Ξενάκη ή τον Λουτοσλάβσκι παράγει κάτι το κόσμια περιττό. Και το αντίγραφο στην τέχνη είναι κόσμια περιττό γιατί ανατυπώνει συναισθήματα που, με την σειρά τους, δημιουργούν αντίγραφα πρωτογενών συναισθημάτων. Έτσι φτάνουμε στο αντίγραφο του ανθρώπου που μέσα του δονείται ο αντιγραμμένος ήχος –ο ψευδής ήχος-με υπόσταση όντος καθαυτό! Αν δεχτούμε ότι η τέχνη είναι κατ' εξοχήν πνευματική δημιουργία τότε δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αναλώσιμο προϊόν . Και όμως! Η μελοποίηση της ποίησης – και όχι της στιχοπλοκής - αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση μεταμοντερνισμού που ξεκίνησε, αιώνες πριν. Δεν αναφέρομαι βέβαια στη δημοτική μουσική όλων των λαών, όπου στίχος και μέλισμα σχηματίζουν μία ενότητα, αλλά στην στρεβλή προσαρμογή ενός ‘λιμπρέττου’ στις φωνητικές ανάγκες των τραγουδιστών με τις υψιφώνους να ουρλιάζουν ως μετάπραξη σε ποιητικά κείμενα. Έχουμε δηλαδή και εδώ (με χειρότερο μάλιστα τρόπο) κατασκευή αντιγράφων όπου το πρωτότυπο είναι τόσο παραμορφωμένο ώστε έχει καταντήσει όντως μη ον!

Για πολλούς, είναι αδύνατον να υπάρξει μουσική χωρίς την ποίηση, γι’ αυτό και είναι λάτρεις της όπερας, αν και το είδος αυτό μπορεί να υποβαθμίσει την ανθρώπινη νόηση τόσο πολύ. Ας θυμηθούμε μόνο τον Μπουλέζ που είχε πει ότι θα έπρεπε να καούν οι όπερες ( οι παρτιτούρες ή τα κτήρια, δεν είναι σαφές ) και τον Νίτσε που υποστήριξε στην 'Γέννηση της Τραγωδίας ' ότι η όπερα δεν έχει καμιά σχέση με τη μουσική απευθυνόμενη σε παντελώς αμόρφωτα άτομα. Όμως δεν είναι μόνο η όπερα! Αυτό που εντυπωσιάζει είναι πως αρκετοί ποιητές αποδέχονται μελοποιήσεις των έργων τους ανεξάρτητα από τον βαθμό επιτυχίας του συγκερασμού μουσικού ήχου και ποιητικού λόγου. Αυτό οφείλεται στην ανεπαρκή γενικά μουσική αίσθηση των ποιητών πού δεν πτοούνται όταν τα έργα τους μετατρέπονται σε άριες αναγνωρίσιμες μόνο από τους υπότιτλους ως προς το περιεχόμενο του λόγου. Μένει, βέβαια, το ερώτημα αν η μεγάλη ποίηση κινδυνεύει από τη μελοποίηση. Εδώ θα έλεγα απλά πως μέσω της μουσικής, ακόμα και της μεγίστης, η μεγίστη ποίηση χάνει την αυτοτέλειά της και οδηγείται εκεί όπου την σύρει ο συνθέτης. Άλλη εντύπωση μας δημιουργεί ένα ποίημα όταν το ΑΚΟΥΜΕ ΜΕΣΑ ΜΑΣ, με την εσωτερική μας αίσθηση και άλλη όταν γίνεται τραγούδι στο μπαράκι ή θούριο για την απόσυρση του νόμου 47. Όπερες, τραγούδια του πόνου και της αγάπης, λαρυγγώδεις ανησυχίες φίλων στις ταβέρνες μπορούν άριστα να στηριχτούν σε επιτυχημένους στίχους και να πλαισιωθούν με την αντίστοιχη κατά περίσταση μουσική επένδυση. Είναι η λεγόμενη ψυχαγωγική (Unterhaltung) μουσική. Ένα αξιόλογο ποίημα, όπως και ένα μυθιστόρημα ή ένα διήγημα μπορούν να αποτελέσουν ΘΕΜΑ για μία σύνθεση που έχει στόχο τη δημιουργία αυθύπαρκτης καλλιτεχνικής εικόνας και όχι απαρχή περιττών μελισματικών παρεμβάσεων που μόνο βλάβη προκαλούν. Ένα καλό παράδειγμα αποτελούν μουσικές συνθέσεις εμπνευσμένες από πίνακες ζωγραφικής: Εδώ το αφαιρετικό στοιχείο στη διαδικασία δημιουργίας του έργου είναι πρόδηλο λόγω της αυτονομίας των δύο τεχνών.

Η μελοποίηση λοιπόν θα μπορούσε να θεωρηθεί, στην καλύτερη περίπτωση, μια προσπάθεια εκλαΐκευσης της ποίησης. Είναι επομένως μια μεταμοντέρνα προσέγγιση της μουσικής, διαχρονική στη σύλληψή της όπως τα αντίγραφα συναισθημάτων που είπαμε πιο πάνω, που το υποστασιακό της περιεχόμενο δικαιώνεται μόνο όταν μπει στην σωστή του θέση: Την ψυχαγωγία. Είναι και αυτό μια μορφή έκφρασης που δεν πρέπει όμως να συγχέεται με έννοιες όπως τέχνη ή καλλιτεχνική εικόνα.

Α.Π.