Pierre Boulez ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ

Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από διάλεξη του Pierre Boulez στο Darmstadt στις αρχές της δεκαετίας του 60. Τα χρόνια πέρασαν από τότε. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε που είχαν φτάσει οι ‘πρόγονοί’ μας, με τις ιδέες τους να αποτελούν ανάχωμα στην αναπαλαίωση μέσα από το μεταμοντέρνο, πηγή ιδεολογικής σύγχυσης, και αισθητικής ένδειας.

« Μερικές φορές υπάρχει εγγενής αντινομία ανάμεσα στην τελική δομή (ενός έργου) και τις επιμέρους δομές. Αν και οι τελευταίες θεωρούνται ‘προβλέψιμες’ σαν εξαρτημένες από την πρώτη, αποκτούν – λόγω της ιδιάζουσας συναρμογής τους – μια αυτονομία ύπαρξης, αληθινή κεντρόφυγο δύναμη. Αυτό οδηγεί, παράλληλα, σε συλλογισμούς και μελέτη πάνω στα διαφορετικά πεδία πραγματικής ανάπτυξης, αν δεν φροντίσουμε να ελέγξουμε τα αποτελέσματα που λάβαμε σε ένα από αυτά με τις αναζητήσεις που πραγματοποιήσαμε στα άλλα..

Η γραφή μας αφήνει αντιμέτωπους με ιδιαίτερες περιπτώσεις για τις οποίες η παράδοση δεν μπορεί να μας δώσει μια ένδειξη λύσης: μας απογυμνώνει από τεχνάσματα. Πρόκειται όχι μόνο για μορφολογικά ερωτήματα αλλά επίσης για προβλήματα δομής και μεγάλης φόρμας. Είναι βεβαιωμένο πως η χρήση νέων τεχνικών σε ένα έργο μας οδηγεί μακριά από συνηθισμένες λύσεις.

Οι κάθετες σχέσεις γίνονται αντιληπτές σαν άμεσο υλικό εργασίας, σαν ενδιάμεσο στην επεξεργασία σύνθετων στοιχείων ή ακόμα σαν εποπτεία της εργασίας πάνω σε σύνθετα αντικείμενα. Και στις τρεις περιπτώσεις δεν μπορούμε να χειριστούμε την κάθετη διάσταση με την ίδια τεχνική αφού η κάθε μια έχει τις δικές της ανάγκες και απαιτεί τους δικούς της νόμους οργάνωσης που πηγάζουν από ένα πρώτο νόμο, οργανικά καθορισμένο.

Ομοίως, οι οριζόντιες λειτουργίες έχουν ελάχιστους δεσμούς με τους παλαιούς αντιστικτικούς νόμους. Ο έλεγχος των ηχητικών ‘συμπτώσεων’ δεν ακολουθεί τις ίδιες σχέσεις αφού εδώ η ‘ευθύνη’ ενός ήχου απέναντι σε έναν άλλο ορίζεται από συνθήκες ταξινόμησης και κατανομής. Όπως και με τις κάθετες σχέσεις μπορούμε να υποδιαιρέσουμε τις οριζόντιες λειτουργίες σε τρεις κατηγορίες: σημείο προς σημείο, σύνολο σημείων προς σύνολο σημείων, και τέλος σχέσεις ανάμεσα σε σύνολα προς σύνολα.

Ανεξάρτητα από κάθε διάσταση, τα διαστήματα μεταξύ τους αναπτύσσονται σε ένα μέσο όπου η συνοχή του εξασφαλίζεται από την αρχή της χρωματικής συμπληρωματικότητας (o ‘χρωματισμός’ εδώ γίνεται αντιληπτός με τον πιο γενικό τρόπο χωρίς να περιορίζεται σε ημιτόνια).

Ο χρόνος διαθέτει, όπως και τα τονικά ύψη, τις ίδιες τρεις διαστάσεις: οριζόντια, κάθετη, διαγώνια. Η κατανομή γίνεται επίσης με σημεία, σύνολα και σύνολα συνόλων ενώ η οργάνωση δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με ζεύγη τονικών υψών. Ο χρόνος χρησιμεύει επίσης σαν δεσμός ανάμεσα στα διαφορετικά σχετικά μεγέθη των ίδιων των υψών αφού το κάθετο δεν είναι παρά ο χρόνος μηδέν του οριζόντιου – πρόοδος του διαδοχικού στο ταυτόχρονο. Σαν αποτέλεσμα αυτής της μορφολογίας, οι τοπικές δομές και οι γενικές δομές – υπεύθυνες για τη μορφή – δεν υπακούουν εκ των προτέρων σε ακατάλυτους νόμους.

Μορφή και περιεχόμενο έχουν την ίδια φύση και υπόκεινται στην ίδια ανάλυση.
Το περιεχόμενο αντλεί την ύπαρξή του από τη δομή του και αυτό που ονομάζουμε μορφή είναι η ‘δομοποίηση’ τοπικών δομών από τις οποίες αποτελείται το περιεχόμενο. Με τον όρο ‘δομοποίηση’ δεν εννοούμε μια απλή ‘πρόσθεση’ τοπικών δομών γιατί η μορφή είναι κάτι άλλο ή κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών της.

επιλογή-μετάφραση Α.Π.