Friday, July 27, 2007

Pierre Boulez ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ

Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από διάλεξη του Pierre Boulez στο Darmstadt στις αρχές της δεκαετίας του 60. Τα χρόνια πέρασαν από τότε. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε που είχαν φτάσει οι ‘πρόγονοί’ μας, με τις ιδέες τους να αποτελούν ανάχωμα στην αναπαλαίωση μέσα από το μεταμοντέρνο, πηγή ιδεολογικής σύγχυσης, και αισθητικής ένδειας.

« Μερικές φορές υπάρχει εγγενής αντινομία ανάμεσα στην τελική δομή (ενός έργου) και τις επιμέρους δομές. Αν και οι τελευταίες θεωρούνται ‘προβλέψιμες’ σαν εξαρτημένες από την πρώτη, αποκτούν – λόγω της ιδιάζουσας συναρμογής τους – μια αυτονομία ύπαρξης, αληθινή κεντρόφυγο δύναμη. Αυτό οδηγεί, παράλληλα, σε συλλογισμούς και μελέτη πάνω στα διαφορετικά πεδία πραγματικής ανάπτυξης, αν δεν φροντίσουμε να ελέγξουμε τα αποτελέσματα που λάβαμε σε ένα από αυτά με τις αναζητήσεις που πραγματοποιήσαμε στα άλλα..

Η γραφή μας αφήνει αντιμέτωπους με ιδιαίτερες περιπτώσεις για τις οποίες η παράδοση δεν μπορεί να μας δώσει μια ένδειξη λύσης: μας απογυμνώνει από τεχνάσματα. Πρόκειται όχι μόνο για μορφολογικά ερωτήματα αλλά επίσης για προβλήματα δομής και μεγάλης φόρμας. Είναι βεβαιωμένο πως η χρήση νέων τεχνικών σε ένα έργο μας οδηγεί μακριά από συνηθισμένες λύσεις.

Οι κάθετες σχέσεις γίνονται αντιληπτές σαν άμεσο υλικό εργασίας, σαν ενδιάμεσο στην επεξεργασία σύνθετων στοιχείων ή ακόμα σαν εποπτεία της εργασίας πάνω σε σύνθετα αντικείμενα. Και στις τρεις περιπτώσεις δεν μπορούμε να χειριστούμε την κάθετη διάσταση με την ίδια τεχνική αφού η κάθε μια έχει τις δικές της ανάγκες και απαιτεί τους δικούς της νόμους οργάνωσης που πηγάζουν από ένα πρώτο νόμο, οργανικά καθορισμένο.

Ομοίως, οι οριζόντιες λειτουργίες έχουν ελάχιστους δεσμούς με τους παλαιούς αντιστικτικούς νόμους. Ο έλεγχος των ηχητικών ‘συμπτώσεων’ δεν ακολουθεί τις ίδιες σχέσεις αφού εδώ η ‘ευθύνη’ ενός ήχου απέναντι σε έναν άλλο ορίζεται από συνθήκες ταξινόμησης και κατανομής. Όπως και με τις κάθετες σχέσεις μπορούμε να υποδιαιρέσουμε τις οριζόντιες λειτουργίες σε τρεις κατηγορίες: σημείο προς σημείο, σύνολο σημείων προς σύνολο σημείων, και τέλος σχέσεις ανάμεσα σε σύνολα προς σύνολα.

Ανεξάρτητα από κάθε διάσταση, τα διαστήματα μεταξύ τους αναπτύσσονται σε ένα μέσο όπου η συνοχή του εξασφαλίζεται από την αρχή της χρωματικής συμπληρωματικότητας (o ‘χρωματισμός’ εδώ γίνεται αντιληπτός με τον πιο γενικό τρόπο χωρίς να περιορίζεται σε ημιτόνια).

Ο χρόνος διαθέτει, όπως και τα τονικά ύψη, τις ίδιες τρεις διαστάσεις: οριζόντια, κάθετη, διαγώνια. Η κατανομή γίνεται επίσης με σημεία, σύνολα και σύνολα συνόλων ενώ η οργάνωση δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με ζεύγη τονικών υψών. Ο χρόνος χρησιμεύει επίσης σαν δεσμός ανάμεσα στα διαφορετικά σχετικά μεγέθη των ίδιων των υψών αφού το κάθετο δεν είναι παρά ο χρόνος μηδέν του οριζόντιου – πρόοδος του διαδοχικού στο ταυτόχρονο. Σαν αποτέλεσμα αυτής της μορφολογίας, οι τοπικές δομές και οι γενικές δομές – υπεύθυνες για τη μορφή – δεν υπακούουν εκ των προτέρων σε ακατάλυτους νόμους.

Μορφή και περιεχόμενο έχουν την ίδια φύση και υπόκεινται στην ίδια ανάλυση.
Το περιεχόμενο αντλεί την ύπαρξή του από τη δομή του και αυτό που ονομάζουμε μορφή είναι η ‘δομοποίηση’ τοπικών δομών από τις οποίες αποτελείται το περιεχόμενο. Με τον όρο ‘δομοποίηση’ δεν εννοούμε μια απλή ‘πρόσθεση’ τοπικών δομών γιατί η μορφή είναι κάτι άλλο ή κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών της.

επιλογή-μετάφραση Α.Π.

Sunday, July 8, 2007

Wassily Kandinsky ΓΙΑ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΗ ΤΕΧΝΗ


Το μικρό αυτό απόσπασμα από το βιβλίο του Kandinsky θέτει παρόμοια ερωτήματα για την μορφή ενός έργου από την πλευρά της ζωγραφικής.Σε συνδυασμό με το κείμενο του Heidegger για την Γλώσσα στην Ποίηση,΄πολιορκούμε΄ καλύτερα το θέμα μας ‘Εξαίφνης και Μουσική’ μαζί με τις διευκρινήσεις του κειμένου «Εξαίφνης και Συνείδηση’.

« Η καθαρά ζωγραφική σύνθεση έχει μπροστά της, όσον αφορά τη μορφή δύο ζητήματα:
1. Τη σύνθεση ολόκληρου του πίνακα
2. Τη δημιουργία από επί μέρους μορφές, οι οποίες συνδυαζόμενες μεταξύ τους ποικιλοτρόπως, υποτάσσονται στην σύνθεση του συνόλου. Υποτάσσονται έτσι στον πίνακα περισσότερα αντικείμενα (πραγματικά και ενδεχόμενα αφηρημένα) σε μια μεγάλη μορφή και
μεταβάλλονται έτσι ώστε να προσαρμοστούν σε αυτή τη μορφή, να σχηματίσουν αυτή τη μορφή. Μπορεί εδώ η επιμέρους μορφή να ηχεί ελάχιστα προσωπικά, εξυπηρετεί όμως κατά πρώτο λόγο τον σχηματισμό της μεγάλης μορφής της σύνθεσης και πρέπει κύρια να θεωρείται σαν στοιχείο της μορφής αυτής.

Κάθε μορφή είναι τόσο ευαίσθητη όσο ένα μικρό σύννεφο καπνού: Η πιο ανεπαίσθητη, ελάχιστη μετατόπιση κάθε τμήματός της την μεταβάλλει ουσιωδώς. Και πάει αυτό τόσο μακριά, που είναι ίσως ευκολότερο να επιτευχθεί ο ίδιος ήχος με διαφορετικές μορφές παρά να ξαναεκφραστεί με την επανάληψη της ίδιας μορφής.

Η εσωτερική-οργανική μεταβολή της επιμέρους μορφής, η κατεύθυνσή της στον πίνακα (κίνηση) η υπερίσχυση από τη μια μεριά του ‘σωματικού’ στοιχείου της ή του αφηρημένου και από την άλλη η σύνθεση των εξαρτωμένων μορφών, η συμπαράθεσή τους με τις μορφές –σύνολα οι οποίες δημιουργούν τη μεγάλη μορφή όλου του πίνακα, τα αξιώματα της συμφωνίας ή της διαφωνίας όλων των προαναφερθέντων τμημάτων, η συνάντηση δηλαδή των επιμέρους, η παρεμπόδιση της μιας μορφής από την άλλη, ο συνδυασμός του απόκρυφου με το αποκαλυμμένο, ο συνδυασμός του ρυθμικού και του άρρυθμου στην ίδια επιφάνεια, ο συνδυασμός οριοθετήσεων ανάμεσα στις μορφές – είναι όλα αυτά τα στοιχεία εκείνα που διαμορφώνουν τη δυνατότητα μιας αντίστιξης. »